[Pour mes lecteurs francophones : lisez la version en français de cette chronique 😉 ]
Nederlandstalige titel : Op zoek naar de moederboom : ontdek de wijsheid van bossen
Ik popel al om in mijn winterse lectuurlijst te duiken. De laatste maanden ben ik een ware boekenwurm en schrijf ik recensies die ik deel op mijn blog en op social media, voornamelijk op Facebook en Instagram. Daarbij kies ik voornamelijk Franstalige romans, meestal in eigen beheer uitgegeven. Toch heb ik mezelf een intermezzo gegund : het Engelstalige “Finding the Mother Tree” van Suzanne Simard.
Mijn jongste telg spoorde me al een hele tijd aan om die te lezen. Ik begrijp zijn aandrang beter nu ik dit boeiende en ontroerende boek uit heb. Dit uitzonderlijke werk verdiende mijn hele aandacht, verdient de jouwe, die van ons allemaal. In deze recensie probeer ik om dit boek trouw voor te stellen, maar ook en vooral om je te inspireren om het binnenkort te lezen.
“Finding the Mother Tree” werd in het Engels gepubliceerd begin 2021 en werd intussen al in verschillende talen vertaald, waaronder het Nederlands[1]. Als vertaalster zou ik met veel plezier in een vergelijkende studie duiken van de Engels- en Nederlandstalige titel, waartussen ik een (lichte) betekenisverschuiving ervaar (“Finding the Mother Tree” versus “Op zoek naar de moederboom”). Daar gaat deze recensie evenwel niet over. Ik houd het voorlopig op de twee perspectieven die uitgaan van deze twee versies van “dezelfde” titel. Beide zijn volgens mij duidelijk terug te vinden in het boek van Suzanne Simard:
- “op zoek”: de lange weg die de onderzoekster aflegt vooraleer ze tot haar bevindingen komt, maar ook vooraleer die erkenning krijgen van sommige collega’s onderzoekers, bosbeheerders, milieu- en politieke verantwoordelijken;
- “de vondst” (= finding): de wetenschappelijke en persoonlijke paden van de schrijfster vloeien in elkaar over en brengen haar tot de hypothese en vervolgens de (her)ontdekking van de moederboom.
De volharding die Suzanne Simard decennialang (!) aan de dag legt, heeft me bijzonder geraakt. Wellicht omdat ikzelf enkele jaren het hindernissenparcours van (academisch) onderzoek heb gelopen. Mijn beeld van het bos, de bomen, planten en de natuur in het algemeen werd ook uitgedaagd. “Toevallig” ontdekte ik rond dezelfde tijd de National Geographic-serie “One Strange Rock” [2] en ook nog eens enkele YouTube-video’s van Arthur Keller[3]. Onlangs had ik trouwens de eer om een conférence van de man te tolken naar het Nederlands.
Die bronnen versterken elkaar. Geen twijfel mogelijk: onze planeet straalt verbazende schoonheid uit. De astronauten van One Strange Rock bewonderen haar door een patrijspoortje van het ISS. Met haar vingers diep in de humuslaag van Canadese bossen, op zoek naar verbindingen, voelt Suzanne Simard haar. Arthur Keller schetst haar dynamische systemen die we met z’n allen onophoudelijk onder overweldigende, onhoudbare druk zetten. Nog vóór ik die virtuele en schriftelijke bronnen ontdekte, boezemde de planeet mij een deemoedig ontzag in waarin mijn gedicht in proza, “La Terre se livre”, zijn wortels plantte.
Terug naar het boek van Suzanne Simard. De kernboodschap vat ik als volgt samen in één zin: “Een canvas van verbindingen doorweeft de kracht van elk individu, dat veel beter gedijt dankzij samenwerking en uitwisseling dan door competitie.” Dat geldt voor bomen, en ook voor mensen[4]. Afzondering heeft verwoestende gevolgen. De auteur toont het aan in haar studies over fungale netwerken. Niet zo heel lang geleden hebben we het allemaal wereldwijd aan den lijve ondervonden.
Suzanne Simard toont aan dat het bos in wezen bestaat uit verbonden bomen, zelfs over soorten heen. Ze legt voorts het moeizame proces uit om dit te bewijzen volgens de regels die de exacte wetenschappen opleggen. Die regels scheppen een logisch en rationeel kader, maar zitten zo in elkaar dat ze voorbijgaan aan de complexiteit en vindingrijkheid van natuurlijke relaties en systemen. Dit roept de vraag op of wetenschappelijke principes die fundamenteel stoelen op afzondering (van variabelen, cases, fenomenen…) ooit de relationele realiteit waarin we leven, kunnen oppikken.
De concepten die me bijblijven uit “Finding the Mother Tree” lijken op bomen die hun wortels diep in de bosgrond graven, aansluiting vinden, levensbelangrijke informatie uitwisselen via een netwerk dat ik ervaar als… fungaal. Kuierend in mijn tuin begrijp ik de eenzaamheid van mijn pruimelaar, de inspanningen die de spinazie doet om uit de aarde te rijzen in de nette, rechte rijen waarin ik hem zaaide. Bij elke stap probeer ik mijn band te verdiepen met de onzichtbare paden die schuilgaan in de grond onder mijn voeten. Ik denk terug aan de jonge eiken die een tijdje terug in bloembaken langs een weg stonden in mijn buurt. Vandaag schat ik veel beter de wreedheid in van de afzondering die hen werd aangedaan. Een geïnformeerd meevoelen. Hun verbanning naar belachelijk kleine eilanden hebben ze niet overleefd.
Hoe stimulerend het verhaal van Suzanne Simard ook is, het ligt niet op mijn pad om op zoek te gaan naar een wijds mysterie zoals dat van de moederboom. Wel ontstaan er in mij dagelijks nieuwe verbindingen als ik de natuur en menselijke interactie observeer. Mijn kijk op het leven is duchtig door elkaar geschud. Zoiets kan je verwachten als je een boek ter hand neemt over persoonlijke ontwikkeling. Toen ik dit werk “over biologie” ter hand nam, verwachtte ik niet dat het mij zo diep zou veranderen. Onlangs had ik een vergelijkbare ervaring met een boek “over voetbal” (lees hier mijn recensie in het Frans). Het is blijkbaar de tijd van de boeken die veel verder reiken dan je op het eerste gezicht zou denken.
Ik zal ongetwijfeld nog vaak “Finding the Mother Tree” vernoemen. Ik zal het aanraden aan al mijn vrienden, kennissen, de nieuwsgierige mensen die ik zal ontmoeten, de gedreven mensen. Aan iedereen. Zo goed als Suzanne Simard kan ik namelijk niet over de mysteries van het bos vertellen. Doe me een plezier, wil je? Lees het boek. Ik zou zelfs meer zeggen: doe jezelf dit cadeau, lees het. En kom daarna gerust je indrukken delen.
Ik wens je een verkwikkend bosbad en lees je graag binnenkort😉.
[1] In het Italiaans, Spaans, Portugees, Duits en Frans op de website van de Fnac. Op Amazon.com ook in deze talen en bovendien in het Nederlands en Chinees. Op bol.com vindt je het boek ook in het Hongaars. Een vergelijkende studie van de vertaal- en lay-outkeuzes van de titel verdient een artikel op zich 😊. Chinees moet ik wel aan mijn voorbij laten gaan, die taal ben ik niet machtig. Een aanlokkelijk idee … Let wel, niet om kritiek te uiten over de keuzes van vertaler, graficus en uitgever. Ik denk dat ze de grenzen van elke taal weerspiegelen, die op hun beurt hun oorsprong vinden in de onderliggende cultuur. Ik moet het hierbij laten, anders wordt deze voetnoot langer dan de recensie zelf. Waar waren we gebleven ?
[2] One Strange Rock, 10-delige serie van Darren Aronofsky, met Will Smith als gastheer en waarin acht astronauten aan bod komen, die samen meer dan 1 000 dagen in de ruimte verbleven.
[3] Zie het YouTube-kanaal van Arthur Keller – https://www.youtube.com/@arthur-keller of zijn website via https://arthur-keller.jimdosite.com/
[4] Zie bijvoorbeeld https://cmha.ca/the-importance-of-human-connection/