Afgelopen weekend keek ik samen met één van mijn dochters naar de talk van Brené Brown op Netflix : a call to courage. We hadden namelijk allebei best wel behoefte aan een « call to courage ». En of het ons deugd heeft gedaan:).
Ik vind Brené Brown echt een zalige en inspirerende madam. Telkens als ik naar één van haar talks kijk of een boek van haar lees, komt er zo’n moment waarop ik een stevige tik op m’n knikker krijg. Een inzicht, noem ik dat dan :). Deze keer lag de tik op de loer bij het zinnetje « het verhaal dat ik mezelf vertel… ».
Het verhaal dat ik mezelf vertel…
Brené Brown vertelt een anecdote waarbij ze zichzelf kwetsbaar opstelt naar haar man toe, die dat straal lijkt te negeren of ervan lijkt weg te lopen. Ze dreigt weggezogen te worden in haar emoties. Ze ontmijnt de situatie op het moment dat ze kan zeggen : « het verhaal dat ik mezelf vertel over wat er gebeurt, is… ». Voor mij voelt het als een lichte aardbeving : de grond trilt en gromt even, alles lijkt te schudden en te beven, en dan is het weer stil. Niets is veranderd en tegelijk is alles anders. Ik leg het even uit…
Verhalen vertellen
Verhalen spelen een cruciale rol in mijn leven : ik lees en schrijf graag. Ik heb het dan natuurlijk over « fictie » en dat is niet het soort verhalen waar Brené Brown het over heeft. Of toch ? Waar ligt precies de grens tussen fictie en non-fictie ?
Het « verhaal dat ik mezelf vertel » over situaties, over wie ik ben, over anderen… ontspruit dat hoofdzakelijk uit mijn fantasie of heeft dat hoofdzakelijk betrekking op de realiteit ? Kan ik het realiteitsgehalte van het « verhaal dat ik mezelf vertel » toetsen, waaraan en hoe ?
Mijn overactieve brein vuurt ontelbare vragen af : is realiteitsgehalte hetzelfde als waarheidsgehalte ? Zijn dat absoluut meetbare begrippen of zijn ze relatief ? Als een verhaal dat ik mezelf vertel, zwaar vertekend is door mijn persoonlijke ervaringen, is het dan minder reëel of minder waar ? Ben ik mij altijd bewust van die vertekeningen ? Of zijn het eerder snoodaards die ongemerkt hun zandkorrel in mijn raderwerk droppen ?
Het tolt en tolt in mijn hoofd tot ik innerlijk een stap achteruit zet en vanuit een serene innerlijke uitkijkpost het circus waarneem. Te midden van de schare brulkikkers die zich luidruchtig uitlaten over alle vragen hierboven en nog veel meer, komt traag en helder een gedachte aan de oppervlakte, als een lotusbloem die haar bloemblaadjes openvouwt. Met haar wortels stevig in de modder van mijn hersenspinsels verankerd, zucht ze : « Verhalen zijn waardevol ».
Verhalen zijn waardevol
Wat jij nu aan het lezen bent, is een verhaal. Ik heb woorden aan elkaar gereigd en nu wandelen jouw ogen over de letters en ontstaat het verhaal opnieuw, in jouw belevingswereld, met jouw emoties, gedachten, ervaringen, herinneringen. Het is hetzelfde verhaal en tegelijk anders.
Een verhaal is zo in mijn ogen een kans tot verbinding. Omdat je nu leest wat ik geschreven heb, ligt er een brugje tussen mijn wereld en de jouwe. Je kan het brugje bewandelen of links laten liggen. Elk verhaal dat geschreven, gelezen, verteld en aanhoord wordt, is zo’n brugje. Al die brugjes tornen aan de grenzen van jouw wereld. Ze nodigen je uit om je bewust te worden van die grenzen, ze te verleggen, buiten die grenzen te treden.
Elk verhaal dat ik schrijf, tornt ook aan mijn wereld. Van binnenuit. Het is een brugje dat tot leven komt vanuit die innerlijke wereld, dat buiten mijn grenzen reikt, dat uitreikt. Elk boek dat ik schrijf, elk kortverhaal is zo’n brugje.
In een roman of kortverhaal laat ik mijn fantasie de vrije loop. Ik kruip in de huid van een personnage, roep een hele wereld op, vertel vanuit een context die ik van a tot z verzin. Als ik iets over mezelf schrijf of vertel, dan wil ik dat oprecht en waarheidsgetrouw doen. Als in een kaleidoscoop vallen de kleine, kleurrijke stukjes van mijn leven elke keer op een andere manier samen om telkens een nieuw beeld te vormen.
Verhalen als ont-moetingen
We vertellen eigenlijk onophoudelijk verhalen : over ons leven, wie we zijn, wat we kunnen, hoe we eruit zien, wat we belangrijk vinden, enzovoort enzoverder. We vertellen ze aan onszelf. Onze innrelijke stem kan daarbij zacht en liefdevol zijn, hard, meedogenloos, helder, donker… Vul maar aan. Er is denk ik een soort boventoon in de verhalen die elke persoon zichzelf vertelt. Bij mij is dat vaak een kwaad stemmetje dat mij vertelt wat ik allemaal fout doe : te veel, te weinig, te dit, te dat… We vertellen ons verhaal ook aan anderen. Niet alleen met woorden, maar ook in ons doen en laten dragen we ons verhaal uit. Stilte vertelt ook een verhaal. Een verhaal dat niet verteld wordt, spreekt ook. Soms boekdelen.
Verhalen die we delen, zijn in mijn ogen kansen. Het zijn ont-moetingen : gelegenheden om alle « moetens » die we in ons verhaal zitten hebben, aan de oppervlakte te brengen. De automatische dingetjes die o zo vanzelfsprekend lijken, maar het daarom niet zijn. Binnenin je eigen kleine wereldje klopt je verhaal vaak als een bus. Zodra je het openstelt voor het verhaal van een ander, zul je vaak uitgenodigd worden om aannames en overtuigingen te herevalueren. « Je grenzen bewaken » heeft voor mij onder andere te maken met de vraag of en in hoeverre je je verhalenwereld voor iemand openstelt. « Groeien » staat in deze context voor de evolutie die je doormaakt door het identificeren en herevalueren van je aannames en overtuigingen.
Van enkele mensen in mijn leven kan ik zeggen dat we elkaars verhaal oprecht kunnen horen. Dat is een uniek geschenk. Op verhaal kunnen komen. Wonderlijk toch hé, die uitdrukking. Als uitsmijtertje van deze tekst, een liedje van France Gall waarin ze dat gevoel heel fijn verwoord : c’est bon que tu sois là…
Dag Marie-Hélène, mooi hoe jij ontmoetingen als verhaal ziet … ik heb dat niet met ontmoetingen … die zijn voor mij wel special moments in time … maar slechts onderdelen van een verhaal dat ze dienen doch dat er boven staat en dat de ontmoeting eigenlijk wat ‘ondergeschikt’ maakt, een bruggetje binnen een verhaal dat strekt over vele ontmoetingen. Dus wie heeft nu de meest uitgebreide associaties bij het begrip ‘ontmoeting’?
Ah, lieve vriend… voor mij schuilt het kleine in het grotere en omgekeerd. Een ontmoeting is een moment in time, maar staat niet los van de grotere verhalen die aanwezig zijn in dat moment. En omgekeerd is een ontmoeting een bouwsteen voor de grotere verhalen.
Zelf kan ik mij gemakkelijker verbinden met het bijzondere in een moment in time dan met het globale van een groot verhaal. Het is concreter, behapbaar. Een brugje waarlangs je toegang krijgt tot het grotere verhaal.
Twee perspectieven die elkaar mooi aanvullen, vind ik :).