Van kindsbeen af al ben ik gefascineerd door taal. Het feit dat mijn ouders allebei taaldocenten waren, zal daar wel een rol in gespeeld hebben. Ik kon lezen voordat ik naar het eerste leerjaar ging, dank zij een boekje met de personages van Sneeuwwitje. Om je maar te zeggen dat de eerste maanden van het eerste leerjaar voor mij behoorlijk saai zijn geweest.
Door de jaren heen leerde ik niet alleen mijn moedertaal (Frans) en de taal van de school en maatschappij waar ik leef (Nederlands), maar ook nog Spaans, Duits en Engels. De verschillen en overeenkomsten tussen die talen fascineren mij tot op vandaag. Bij zoverre dat ik door een “toeval” sinds enkele maanden het beroep van vertaler uitoefen. Terug naar mijn “roots”, in zekere zin, want dat was ook het eerste diploma dat ik behaalde in het hoger onderwijs. Ik leer alle dagen bij, en dat is mooi meegenomen. Dat is naast taal wellicht mijn andere grote drijfveer in het leven: er ligt altijd iets nieuws, iets ongekends, iets boeiends in het verschiet.
Dat “boeiende” kan vele vormen aannemen, of zo je wil: uiteenlopende emoties uitlokken. Nu eens zijn woorden diep ontroerend, soms maken ze je aan het lachen, dan weer doen ze onnoemelijk veel pijn. Geconfronteerd worden met de kracht van woorden die iemand tegen mij gebruikt, heeft mij recent de diepte doen inzien van het eerste van de vier inzichten van Don Miguel Ruiz: wees onberispelijk in je woorden.
Er zijn verschillende lagen aan een boodschap. Ik neem die recente ervaring te baat om daar voor mezelf bewuster naar te kijken, en deel mijn oefening graag met jou.
Het lezen
Ik krijg een geschreven boodschap, een samenraapsel van gedachten en emoties van een persoon die behoorlijk veel over mij weet. Elke zin ervaar ik als een giftige pijl die op mij afgeschoten wordt. Alles hekelt hij: mijn overtuigingen over het leven, de manier waarop ik in dagdagelijkse dingen sta, hoe ik mijn kinderen benader, hoe ik omga met beelden, woorden, social media… Het beeld dat hij schetst is gitzwart. Ik bedenk: dit had ik beter niet gelezen. Alleen: dat weet ik pas nadat ik het gelezen heb… Ook al wankelen mijn diepste overtuigingen niet, het doet pijn.
Wat doet er dan precies pijn, vraag ik mij af? Gewoon het vaststellen dat iemand die mij na aan het hart lag in zijn werkelijkheid van mij een beeld heeft als zou ik een onverantwoordelijke persoon zijn, lichtvaardig, zweverig, niet waard om lief te hebben. Te weten dat die persoon een beeld van mij voedt, dat in mijn aanvoelen helemaal niet klopt met wie ik ben en hoe ik in het leven sta. Te weten dat ik daar helemaal niets aan kan doen. Behalve een stap terugzetten. Mezelf uit zijn vizier halen.
Ik voel mij machteloos, niet gezien. Omdat die woorden op dat blad staan, en ik ze gelezen heb. Tegelijk besef ik: mijn werkelijkheid staat mijlenver af van deze woorden.
Wat doe ik daarmee?
In mijn ervaring werkt het averechts voor mij als ik dit soort ervaring verticaal klasseer. Dan komt het vroeg of laat als een dief in de nacht door de achterdeur weer binnengewandeld. Liever kijk het recht in de ogen. Ook al voel ik pijn, ik voel tegelijk ook een kracht in mij. Hoezeer die woorden ook de waarheid zijn van die andere persoon, het is ook niet meer dan dat. Het zegt meer over hem dan over mij. What Susy says about Sally, says more about Susy than about Sally. Als ik de moed heb om de pijn niet te ontkennen, kan ik dat stuk van mezelf dat treurt of kwaad is koesteren met een ander stuk van mezelf dat liefdevol zorg draagt voor wie ik in wezen ben. Soms is het handig om in een gespleten persoonlijkheid te stappen, niet?
Paradoxaal genoeg zijn het de woorden die mij helpen. Ik schrijf, gedichten waar mijn ervaring in ligt, zoals I’m okay. Ik keer terug naar het eerste inzicht: wees onberispelijk in je woorden. Daar kies ik voor, bewust. In wat ik aan mezelf vertel, en in wat ik aan anderen vertel.
Ik besef dat het heel goed mogelijk is dat ik zaken heb gezegd of geschreven die andere mensen pijn hebben gedaan. Hoe onberispelijk ik ook tracht te zijn in mijn woorden, ze zeggen altijd meer over mij dan over de ander. Het beeld dat ik in mij heb van een ander, is altijd een illusie, nooit de volle waarheid.
Daarom spreek ik met mezelf af: durf te twijfelen aan alle woorden die je plakt op alles en iedereen.
Maar is er dan niets gewoon “waar”? Misschien wel, en misschien niet. De absolute waarheid, daar durf ik aan te twijfelen. Er zijn wel zaken die voor mij “waar” zijn, of preciezer verwoordt: die voor mij “kloppen”. Sommige zaken voelen goed om te denken, te horen, te zeggen, te lezen, te schrijven. Ze voelen comfortabel in mijn lijfje. Daar waar het niet de woorden zijn, maar de energie die erin zit, die hun uitwerking hebben. Een gekke vaststelling hoor, als je gefascineerd bent door taal, en er vijf behoorlijk vlot beheerst. Woorden zijn maar woorden.
Voorbij de woorden
De energie in een woord geeft er body aan. Het woord is er alleen maar om een energie over te brengen van de ene persoon op de ander, en je bent daarin 100 % verantwoordelijk voor 50 % van de communicatie. Je bent 100 % verantwoordelijk om zelf onberispelijk te zijn in je woorden, zodat jouw eigen 50 % van de communicatie zo goed mogelijk benadert wie je bent, wat je voelt, en wat je wil ver-woord-en. De 50 % van de communicatie die bij de ander ligt, heb je bij de ander te laten. Geen gemakkelijke klus, voor een controle-freak als ik. Ik zou zo onnoemelijk graag het hoofd en het hart van die ander opereren om er iets meer van mijn realiteit in te transplanteren dan hij of zij misschien toelaat. Maar zo werkt het niet. Die ander is vrij, die ander kiest. Daar is die ander verantwoordelijk voor.
Oefening
Je kunt dit heel eenvoudig zichtbaar maken met een mini-oefening. Ga tegenover iemand zitten, en geef die persoon een wit blad en een stylo. Vraag die persoon om een 6 te tekenen op het blad. En kijk wat jij ziet? Alle subtiliteiten van communicatie zitten in deze eenvoudige oefening. Alle valkuilen. Alle strategieën van de personen die de oefening doen, kunnen ook mooi aan het licht komen. Mooi hé…
Woorden, schat…
Kortom, het maakt niet uit hoeveel woorden je kent in hoeveel talen, het is en blijft de intentie waarmee je die woorden hanteert, de intentie waarmee je luistert, die de communicatie bepaalt. Onze moderne communicatiemiddelen, en heel zeker ook de social media, hebben een gigantische impact op die realiteit. Want hoe anders is het om een gesprek te voeren, een presentatie of voorstelling te geven, waar je in levenden lijve aanwezig bent, iemand in de ogen kijkt? Hoe mooi en boeiend talen ook zijn en voor mij wellicht altijd zullen blijven, de kernboodschap van wie we zijn, schuilt in veel meer dan de woorden.
Veel meer dan de woorden, schat…
Leave a Reply